Roma in Brussel zijn afkomstig uit verschillende landen en weerspiegelen de grote interne diversiteit die de Roma als volk kenmerkt. De twee belangrijkste landen van herkomst zijn Roemenië en Bulgarije. Sinds enkele jaren telt Brussel ook een aanzienlijk aantal Roma uit Syrië, de zogeheten Doms. Daarnaast zijn er kleinere aantallen Roma aanwezig uit Slovakije, Noord-Macedonië, Servië en nog een aantal andere landen.
Het totale aantal Roma in Brussel schatten we vandaag op zo’n 11.000, een cijfer gebaseerd op gesprekken met Roma-informanten die vanwege hun positie binnen de gemeenschap (religieus leider, bemiddelaar, winkelier,…) of de duur van hun verblijf in Brussel een zeker overzicht hadden van het totaal van de Roma-bevolking uit de eigen streek, en van de evolutie ervan. Op deze manier verkregen we een mozaïek van cijfers die we konden vergelijken met de bevolkingsstatistieken – die uiteraard geen informatie over etniciteit bevatten.
De grootste groep Roma in Brussel komt uit Roemenië, meer specifiek uit de westelijke regio’s van Timişoara en Arad. Deze migratie begon al in de jaren negentig na de val van het communistische regime. Roma verloren er vaak als eersten hun job en de discriminatie nam toe. De meeste van de ‘pioniers’ in België vroegen politiek asiel aan. De grootste groep Roemeense Roma is afkomstig uit de gemeente Sântana in Arad, van waaruit een groot deel van de bevolking naar Brussel is geëmigreerd. Daarnaast wonen er in Brussel Roma uit Boekarest en omliggende gebieden, en uit de regio’s rond Cluj, Oradea, Hunedoara, Craiova. Een groot deel van de Roemeense Roma in Brussel zijn lid van de Pinksterkerk.
(c) Foyer
Bulgaarse Roma, de tweede grootste groep, zijn vrij sterk geconcentreerd in de gemeenten Anderlecht, Schaarbeek en Sint-Joost. In deze gemeenten vinden ze als Turkssprekenden aansluiting bij de sinds lang aanwezige Turkse gemeenschappen. Vaak doen zij zich ook als Turken voor. De noordelijke provincies Silistra, Razgrad en Targovishte zijn de belangrijkste herkomstregio’s van Bulgaarse Roma in Brussel.
(c) Foyer
De Doms, afkomstig uit Syrië, spreken Domari, een taal die verwant is aan het Romanes. Zij maken deel uit van de oostelijke tak van de Roma-familie. Velen vluchtten weg voor de oorlog in Syrië en begonnen zo aan een reis die verschillende jaren duurde. Heel wat kinderen uit Dom-families hebben te kampen met een ernstige schoolachterstand of gingen zelfs nooit naar school. Doms voeren een aantal traditionele beroepen uit, waarvan informele tandheelkunde het meest kenmerkende is.
Naast (sedentaire) Roma van Oost-Europese en Syrische afkomst, hebben ook heel wat etnische woonwagenbewoners een link met Brussel. Het gaat om een 150-tal Rom- en Manoesj-families met voornamelijk Belgische nationaliteit. Omwille van het grote gebrek aan standplaatsen verblijven deze families niet voortdurend op het Brussels grondgebied, maar behouden er wel een sterke link door familiale en/of werkgerelateerde banden. Meer algemene achtergrondinformatie en handvaten voor hulpverlening met betrekking tot deze groep zijn te vinden op de website WOONWAGENBEWONERS.
Tussen de Roma in Brussel heersen er bijgevolg grote verschillen op gebied van nationaliteit, achtergrond, niveau van traditionaliteit, religie, ervaring, mentaliteit, … Ook onderling onderscheiden ze zich sterk ten opzichte van elkaar. We spreken daarom niet van dé Brusselse Roma-gemeenschap, maar van diverse Roma-gemeenschappen.
Een omvangrijke nieuwe generatie Roma-jongeren is ondertussen geboren en getogen in Brussel. Ze combineren culturele invloeden van hun familie met die van de superdiverse Brusselse samenleving. In onderstaande video spreken enkele Roma-jongeren over hun dromen en over wat zij belangrijk vinden (let op: klik naar Youtube voor deel 2).
Vaak voelen Brusselse Roma-jongeren zich veel minder of nauwelijks nog verwant met het land van herkomst van hun ouders. In onderstaande flashmob geven ze uitdrukking aan deze nieuwe identiteit.